«فروش گامت»؛ شایعه‌ای که به درمان ناباروری آسیب زده است

گروه سلامت خبرگزاری فارس- طناز اصفهانی: پوشه زرد رنگی پر از نسخه‌های مختلفی در دست دارد. منتظر است تابرای گرفتن جواب آزمایش صدایش بزنند. از استرس بی‌اختیار ناخن می‌جود و پاهایش را تکان می‌دهد… همسرش که هنوز امید دارد، به او نگاهی می‌کند و می‌گوید: «نگران نباش! ایشالا درست می‌شه…» اما او در جواب می‌گوید: «ما مدت‌هاست که داریم برای بچه‌دار شدن دوا و درمون می‌کنیم. اگر این بارم نشه چی؟!…»

داشتن فرزندی سالم و شاد، شیرین‌ترین آرزوی هر زوجی است که از روز اول زندگی مشترک برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند. اما این رویای شیرین برای برخی‌ها تبدیل به واقعیت نمی‌شود. ناباروری یکی از معضلاتی است که از گذشته تا کنون برخی از زوجین از آن رنج می‌برند.

البته امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی، دیگر بچه‌دار شدن رویایی محال نیست و با روش‌های نوین درمان ناباروری می‌توان این مشکل را بر طرف کرد. اما ناباروری در کنار حسرت نیز مشکلات دیگری برای خانواده به وجود خواهد آورد که کمتر کسی به آن توجه می‌کند. در خصوص برخی از مشکلات زوجین نابارور و روش‌های درمان ناباروری با دکتر «علی صادقی تبار» مدیر مرکز درمان ناباروری ابن سینا به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می خوانید:

نداشتن فرزند یعنی چه؟

صادقی تبار در خصوص انواع مشکلات ناباروری می‌گوید: مهمترین مشکل یک زوج نابارور نداشتن فرزند است. نداشتن فرزند یعنی نبود نشاط و امید در خانواده، توسعه پیدا نکردن و فعال نشدن یک زوج در جامعه، انگیزه نداشتن برای ادامه حیات و…

داشتن فرزند به معنای امید و فعال شدن یک زوج در جامعه است. خیلی از خانواده‌ها با نگاه جاودانگی و با این دیدگاه که از خودشان یک فرزند نیکو و یادگاری به جا بگذارند یا در سنین پیری و بزرگسالی کانون گرمی را داشته باشند، دلشان می‌خواهد که بچه‌دار شوند. وقتی یک زوج نابارور می‌شوند همه انگیزه‌ها، آمال و آرزوهایشان دچار چالش می‌شود.

اما این مسئله دارای یک سری آفت‌ها و مشکلات اجتماعی است. خانواده مبنای یک جامعه است و زمانی که دچار آسیب شود، در طولانی مدت آن جامعه نیز دچار آسیب خواهد شد. وقتی جامعه‌ای فرزند نداشته باشد و یا تعداد زوج‌های نابارور آن زیاد باشد، تبدیل به پدیده‌ سالمندی می‌شود. یک جامعه پیر نه تنها مولد نیست و نمی‌تواند تولید و اقتصادش را بارور کند، بلکه هزینه‌های زیادی هم خواهد داشت.

این جامعه، سالمندان زیادی دارد و باید این سالمندان را پایش و نگهداری کند؛ که این مسئله نه تنها جلوی رشد جامعه را می‌گیرد، بلکه دردسرهای زیادی هم می‌تواند برای آن داشته باشد.

هزینه سنگین درمان؛ گره کور زوجین نابارور

وی در خصوص درمان ناباروری می‌گوید: تسهیل درمان ناباروری می‌تواند کمی از پیری جامعه جلوگیری کند. زوجین نابارور مشکلات زیادی برای درمان دارند. یک بخش مهمی از مشکلات این زوج‌ها، اقتصادی است. زیرا این افراد برای درمان‌های خود باید از روش‌هایی استفاده کنند که در تمام دنیا یکسان است.

در همه دنیا درمان ناباروری به تجهیزات، مواد، داروها، محیط کشت‌های یکسان و همچنین به نیروهای مجرب نیاز دارد. ما از این موارد فقط نیروهای بومی داریم که تعلیم یافته در کشور ایران هستند. اما باید تجهیزات و مواد مورد نیاز درمان ناباروری را از کمپانی‌های محدودی خریداری کنیم. البته به دلیل محدود بودن این کمپانی‌ها همه دنیا از آنها خریداری می‌کنند و قیمت محصولاتشان یکسان است. به همین دلیل هزینه‌های درمان‌های ناباروری زیاد است و این هزینه ها به دوش بیماران می‌افتد.

خدمات نقدی، پرداخت نسیه

وی در پاسخ به این پرسش که آیا هزینه‌های درمان ناباروری تحت پوشش بیمه قرار دارد یا خیر، می‌گوید: حدوداً یک سال است که مجلس مصوب کرده تا هزینه این درمان‌ها تحت پوشش بیمه قرار گیرند. اما هنوز این پوشش‌ها روان نیست و به راحتی به دست بیماران نمی‌رسد. زیرا مراکز درمانی نمی‌توانند برای خرید مواد و تجهیزات مبالغ هنگفتی را پرداخت و درمان رایگان انجام دهند و پس از گذشت چندماه هزینه آن را از بیمه بگیرند.

از آنجایی که بیمه نتوانسته است این ساز و کار را به درستی تنظیم کند تا از ابتدا هزینه‌های درمان بیمار را پرداخت و درمان طولانی مدت او را تحت پوشش قرار دهد؛ بنابراین بیماران هزینه را پرداخت کرده و از مرکز درمانی صورت حساب می‌گیرد، سپس بیمه با بررسی مدارک، بخشی از هزینه را به بیمار پرداخت خواهد کرد. البته این فرآیند یک الی دو ماه زمان خواهد برد.

صادقی تبار در ادامه توضیح می‌دهد: اگرچه به نسبت سه سال گذشته وضعیت پوشش بیمه بهتر شده است. اما با توجه به نیتی که سیاستگذاران در مجلس شورای اسلامی و بخش بهداشت و درمان وزارت بهداشت مدنظر دارند و بودجه‌های خوبی برای حمایت از زوجین نابارور در نظر گرفته‌اند؛ حیف است که این بودجه‌ها خوب مدیریت نشود و زوجین نتوانند طعم شیرین حمایت بچشند.

بهتر است که یک بازنگری صورت گیرد. ما روش درمانی را پیشنهاد دادیم که پرداخت آن با تمام روش‌های درمانی دیگر متفاوت است. در حال حاضر این طرح مورد توجه بیمه سلامت ایران قرار گرفته است. امیدواریم این طرح مؤثر واقع شده و این درمان برای اولین بار به گونه‌ دیگری تحت پوشش قرار گیرد.

بیمه‌ای که صددرصد هزینه‌های درمان ناباروری را پوشش می‌دهد

مدیر مرکز درمان ناباروری ابن سینا در خصوص هزینه‌های درمان ناباروری بیمه‌شدگان نیروهای مسلح توضیح می‌دهد: چهار سال است که سازمان خدمات درمانی نیروهای مسلح با هدف تسهیل سریع درمان ناباروری، قراردادی را با ما منعقد کرده و صد‌درصد هزینه‌های درمان این بیماری را تحت پوشش قرار داده است. به نحوی که هیچکدام از بیمه شدگان نیروهای مسلح دغدغه درمان ناباروری را نداشته و نیازی به پرداخت حتی یک ریال بابت درمانشان نخواهد داشت.

هزینه هر بار درمان ناباروری، بیش از ۴۰ میلیون تومان

وی در خصوص هزینه درمان‌های ناباروری می‌گوید: هزینه درمان ناباروری مانند هزینه‌ درمان‌های دیگر قابل پیش بینی نیست. زیرا هر زوجی که برای درمان مراجعه می‌کنند، درمان مشخص خود را دارند و مسیر درمان همه یکسان نخواهد بود. همچنین هربار اقدام برای باروری الزاماً منجر به موفقیت نمی‌شود. بنابراین اگر مشخص شود که هر بیمار چند بار برای بارور شدن باید اقدام کند، هزینه آن مشخص می‌شود.

اگر فردی بخواهد برای هر بار درمان ناباروری، از صفر شروع کند، به طور میانگین باید ۳۵ تا ۴۵ میلیون تومان هزینه پرداخت کند که شامل هزینه داروها، تشخیص‌های اولیه، درمان‌های جراحی و… خواهد بود.

وی در ادامه توضیح می‌دهد: البته این جواب بسیار کلی است؛ زیرا بعضی وقت‌ها در درمان IVF تعدادی جنین تشکیل می‌شود و ما همه این جنین‌ها را به مادر منتقل نمی‌کنیم. نهایتاً یک الی دوتا از بچه‌ها به رحم مادر منتقل و بقیه نگهداری می‌شوند. بنابراین اگر یک مادر هشت تا جنین دارد، دو جنین را به رحم مادر منتقل و بقیه را نگهداری می‌کنیم. اگر در بار اول IVF موفق نشدیم، در دفعات بعدی از بقیه جنین‌ها استفاده خواهیم کرد. در این صورت هزینه‌های درمان بعدی کمتر از درمان اولیه بوده و نزیک به چهار الی شش میلیون تومان هزینه خواهد داشت.

تکلیف جنین‌های باقی مانده چه می‌شود؟

صادقی تبار در پاسخ به این سؤال که آیا جنین‌های باقی‌ مانده فقط باید توسط یک مادر دریافت شوند و یا می‌توان آنها را اهدا کرد، توضیح می‌دهد: اگر مادر در بار اول و دوم باردار شود، بقیه جنین‌ها را برای مادر نگهداری می‌کنیم مگر اینکه خود مادر داوطلب به اهدا باشد. مادری که درخواست و اعلام آمادگی می‌کند که در این کار خیر شرکت کند، توضیحات کافی را می‌شنود، مشاوره‌ می‌گیرد، رضایت‌نامه‌هایی را پر می‌کند و توافقات خود و همسرش را به صورت کتبی، رسمی و بسیار محکم و آگاهانه اعلام می‌کند و سپس جنین اهدا می‌شود. به هیچ عنوان تخمک و جنین هیچ مادری بدون اجازه او برای شخص دیگری استفاده نخواهد شد. اساساً روش اهدای تخمک به این شکل است که یک پدر و مادری باید تحت درمان تخمک‌گذاری قرار گیرند، سلول‌های خود را می‌دهند، جنین برایشان شکل می‌گیرد و بعد این جنین را به کسی که به آن نیازمند است هدیه می‌کنند.

شایعه‌ای که به درمان ناباروری آسیب زده است

وی در واکنش به شایعاتی که در خصوص فروش گامت «تخمک و اسپرم» وجود دارد، می‌گوید: متأسفانه این نگاه به درمان ناباروری آسیب زده و ممکن است به صورت معدود و نادر اتفاق بیفتد. در واقع گرفتن اسپرم هزینه ندارد اما گرفتن تخمک هزینه بسیار بالایی دارد. یک خانمی که می‌خواهد تخمک‌اش را اهدا کند باید مثل یک خانم نابارور تحت درمان ناباروری قرار گیرد. باید داروهای تحریک تخمک‌گذاری مصرف و اگر لازم باشد باید برای او سونوگرافی، عکس رنگی رحم و آزمایش‌های تشخیص طبی و… انجام شود. یعنی این فرد حداقل باید۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان «به اندازه هزینه درمان ناباروری» و حداکثر سه ماه زمان هزینه کند.

فردی که می خواهد تخمک اهدا کند که نباید این هزینه را از جیب خود بپردازد. این خانم در کار خیر شرکت کرده و هزینه‌های درمان را به طور غیر مستقیم خانواده دریافت کننده پرداخت می‌کند. بعضی‌ها به اشتباه اسم این کار را فروش می‌گذارند و می‌گویند: «فلانی تخمک‌‌هایش را فروخت!» چرا؟ چون از آن فردی که قرار است تخمک را دریافت کند پول گرفته شده است. این پول پول درمان اهدا کننده است.

فروش گامت ممنوع!

وی در خصوص فروش گامت در ایران می‌گوید: خرید و فروش گامت مانند خرید و فروش سایر اعضا بدن به صورت قانونی ممنوع است. بر اساس قوانین پیوند و اهدا، اهدا عضو صددرصد رایگان است و کسی حق خرید و فروش آن را ندارد. اما فردی که قرار است تحت جراحی قرار بگیرد و کلیه‌اش را اهدا کند همه هزینه‌های رفت‌و آمد و هتل و آزمایشات و… را فرد دریافت کننده باید پرداخت کند.

البته بعضی وقت‌ها هم به فردی که عضوی از بدنش را اهدا می‌کند به پاس زحماتی که کشیده، تحت جراحی قرار گرفته و… ممکن است یک هدیه‌ای بدهند. اما این دیدگاه که اعضای بدن فروخته شود نگاه آسیب رسانی است. در این شرایط ناباروری که در حال حاضر به جامعه آسیب می‌زند، اهدای تخمک توسط فرد بسیار کار ارزشمندی است.

آیا اسپرم هم اهدا می‌شود؟

صادقی تبار در خصوص اهدا اسپرم می‌گوید: درحال حاضر اهدا اسپرم هم اتفاق می‌افتد و منع قانونی ندارد؛ اما به دلیل آنکه هنوز تکلیفش در آیین‌نامه‌های وزارت بهداشت به طور دقیق مشخص نشده، اهدا اسپرم را همه مراکز انجام نمی‌دهند. اما از نظر آیین‌نامه جدیدی که در خصوص اهدا در حال نوشته شدن است این نکته رو لحاظ کرده و قرار شده آیین‌نامه اهدای اسپرم هم مجاز باشد.

وی در خصوص هزینه‌های اهدای اسپرم توضیح می‌دهد: اهدا اسپرم هزینه ندارد. اما شنیده‌ام که به صورت موردی و بسیار محدود فردی در مرکزی اسپرم خود را اهدا کرده و بعد پول گرفته است. این مسئله بسیار نادر است و به این معنا نیست که اگر کسی بخواهد اهدا اسپرم انجام دهد به ازایش پول بگیرد یا از این راه درآمدزایی کند.

اما برای اهدای اسپرم‌ هم باید یک سری بررسی‌های دقیقی صورت گیرد و سلامت فرد بررسی شود. گرفتن اسپرم مانند تخمک هزینه‌ای ندارد اما همان آزمایش‌های HIV، STD، اعتیاد، ژنتیک و… که از فرد اهداکنند گرفته می‌شودt ممکن است میلیون‌ها تومان هزینه داشته باشد. دلیلی ندارد که اسپرم فرد داوطلب را بدون بررسی بگیرند و به یک فرد دیگری بدهند. زیرا بسیاری از بیماری‌های روان‌پزشکی به واسطه ژن منتقل می‌شود. یعنی برخی از بیماری‌ها مانند شخصیت دو قطبی به ژنتیک ربط دارد. پس باید تمام این مسائل بررسی شود که برای این بررسی باید هزینه پرداخت شود و پرداخت این هزینه به معنای خرید و یا فروش اسپرم نیست.

الفاظی که به اصل درمان لطمه می‌زند

صادقی تبار در خصوص شایعه خرید و فروش گامت در کشور گفت: گاهی وقت‌ها استفاده از همین الفاظ «خرید و فروش» به اصل درمان ضربه می‌زند. گاهی وقت‌ها این حرف‌ها زده می‌شود و چون گفته شده که یک نفر در جایی اسپرمش را فروخته، برای یک مدت مسئله اهدا در مملکت تعطیل می‌شود. در این شرایط صدها هزار نفر از یک خدمتی محروم می‌شوند.