تاریخچه: سابقه زندگی در تهران به ۵٫۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمی گردد. تهران در گذشته از روستاهای ری بوده است. روستای تهران در واقع کانون چپاولگران و نهانگاه کالاهای دزدیده شده بود و این وضع تا زمان شاه تهماسب صفوی که قزوین را به عنوان پایتخت خود انتخاب نمود ادامه داشت. نخستین بار، شاه طهماسب اول صفوی در سال ۹۱۶ خ. هنگام گذر از تهران باغ و بوستان فراوان این شهر را پسندید و دستور داد تا بارو و خندقی به دور آن بکشند. تهران در جریان حملهٔ افغان‌ها (پشتون‌ها) ایستادگی زیادی کرد و به همین خاطر آنها پس از تصرّف تهران این شهر را ویران کردند و باغ‌ها و تاکستان‌های آن را از میان بردند. حفّاری‌های باستان‌شناسی ۱۳۲۱ خورشیدی در روستای درّوس شمیران نشان می دهد که در این ناحیه، در هزارهٔ دوّم پیش از میلاد، مردمی متمدّن زندگی می کرده‌اند.
تقسیمات: تهران به ۲۲ منطقه، ۱۳۴ ناحیه (شامل ری و تجریش) و ۳۷۰ محلّه تقسیم شده‌است. این شهر به واسطهٔ داشتن شبکه مخابراتی گسترده نیز دارای نواحی هفت گانه مخابراتی می باشد. در تقسیم بندی وزارت کشور شهرستان تهران در مرکز استان تهران قرار دارد.
موقعیت جغرافیایی: شهر تهران در شمال ایران، در کوهپایه های جنوبی رشته کوه البرز در حدّ فاصل طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۲ دقیقهٔ شرقی تا ۵۱ درجه و ۳۶ دقیقهٔ شرقی، به طول تقریبی ۵۰ کیلومتر و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۳۴ دقیقهٔ شمالی تا ۳۵ درجه و ۵۰ دقیقهٔ شمالی به عرض تقریبی ۳۰ کیلومتر گسترده شده‌است. تهران از جنوب به کوه های ری و بی بی شهربانو و دشت های هموار شهریار و ورامین و از شمال توسط کوهستان محصور شده است. از شمال به شهرستان های کرج و شمیرانات، از شرق به شهرستان دماوند، از جنوب به شهرستان های پاکدشت، قرچک و ورامین و ری و اسلامشهر و از غرب به شهرستان های قدس، شهریار و استان البرز محدود می شود.
شرایط اقلیمی و آب و هوا: تهران از شمال به نواحی کوهستانی، و از جنوب به نواحی کویری منتهی شده، در نتیجه در جنوب و شمال دارای آب و هوایی متفاوت است. نواحی شمالی آب و هوای سرد و خشک و نواحی جنوبی آب و هوای گرم و خشک دارند.
مساحت: ۷۳۰ کیلومتر مربّع
ارتفاع از سطح دریا: ارتفاع شهر در بلندترین نقاط شمال به حدود ۲۰۰۰ متر و در جنوبی ترین نقاط به ۱۰۵۰ متر از سطح دریا می رسد.
وضعیت اقتصادی: تهران میزبان نزدیک به نیمی از فعالیّت های صنعتی ایران است، کارخانجاتی در زمینهٔ تجهیزات خودرو، برق و الکترونیک، منسوجات، شکر، سیمان و مواد شیمیایی در این شهر واقع شده اند، تهران همچنین بازار بزرگ فرش و محصولات مبلمان در سراسر ایران است. در جنوب حومهٔ تهران یک پالایشگاه نفت به نام پالایشگاه نفت تهران وجود دارد. تهران از جهت تولید ناخالص داخلی رتبهٔ پنجاه و ششم دارد. این شهر در زمره شهرهای گران دنیا بشمار میرود.
صنعت حمل و نقل: تهران دارای دو فرودگاه بین‌المللی مهرآباد و امام خمینی، چهار پایانه مسافربری شرق، غرب، میدان آرژانتین و جنوب، حجم بالایی از ترافیک خطوط راه‌آهن کشور، مترو، اتوبوس و … میباشد.
فرهنگ و هنر: از دههٔ ۱۳۴۰ تهران مرکز جذب مهاجران زیادی از سرتاسر ایران بوده است. ساکنان اصلی تهران اقوام فارسی زبان بودند، هم اکنون مردم از اقوام مختلفی در این شهر زندگی می کنند. دیگر اقوام ساکن تهران کُرد ،آذربایجانی، گیلک، مازندرانی، ارمنی، عرب و لر هستند. آذربایجانی های تهران که عموماً ترک های تهران و آذری های تهران نامیده می شوند، دومین گروه بزرگ قومی تهران پس از اقوام فارسی زبان هستند.
جمعیت: ۸٬۲۴۴٬۵۳۵ نفر
زبان: بیشتر مردم در این شهر زبان فارسی با لهجهٔ تهرانی دارند. دیگر اقوام ساکن تهران که کُرد ،آذربایجانی، گیلک، مازندرانی، ارمنی، عرب ،لر هستند فارسی را به لهجه قومی خود سخن میگویند.
معماری: تهران به دلیل جایگاه آن به عنوان پایتخت زودتر از شهرهای دیگر با نمود های مدرنیسم، و از آن میان معماری مدرن، آشنا شد. دگردیسی معماری تهران از سنتی به مدرن از دوران ناصرالدین شاه آغاز شد و به ویژه این روند در دوران پهلوی که زندگی مدرن از حصار دربار و ارگ سلطنتی خارج شد، چهرهٔ شهر را دگرگون نمود. در دوران رضا شاه نیاز به راه اندازی نهادهای مدرن مانند بانک ها، ساختمان های دولتی و مانند آنها به گونهٔ روزافزونی احساس می شد؛ اما طراحی و اجرای ساختمان این گونه نهادها با روش های سنتی عملاً ممکن نبود زیرا این گونه نهادها نیازمند معماری و فضاهای خاص خود بودند. معمارانی که در این دوره از پیشروان آوردن معماری اروپایی به تهران بودند، یا خود شهروندان اروپایی بودند یا دانش‌آموختگان دانشگاه های اروپا. از میان این معماران می توان به نیکلای مارکف معمار گرجستانی تبار دانش آموختهٔ دانشکدهٔ هنرهای زیبای سن پترزبورگ، ماکسیم سیرو، آندره گدار معمار فرانسوی، محسن فروغی معمار ایرانی، گابریل گورکیان معمار ایرانی-ارمنی که در اروپا هم معمار شناخته شده‌ای بود و معماران ایرانی-ارمنی دیگر چون وارطان هوانسیان، پل آبکار، اوژن آفتاندلیانس و قلیچ باقلیان اشاره نمود. در این دوره معماری ای در تهران بروز کرد که در کالبد مدرن بود اما در تزئینات و نماسازی هایش از معماری سنتی یا باستانی ایران الهام گرفته بود. از شاخص ترین نمونه های این معماری می شود به ساختمان کاخ شهربانی در محوطهٔ میدان مشق یا باغ ملی اشاره کرد. معماران در آن دوره می کوشیدند «شکوه از دست رفته» ایران را با الگو گرفتن از معماری باستان بازسازی کنند. در سال های بعد دورهٔ پهلوی نیز، ویکتور گروئن آمریکایی طراحی پلان شهری نواحی شمال تهران بین سال‌های ۱۹۶۴ تا ۱۹۶۷ را بر عهده داشت. از طرح وی با نام «طرح جامع تهران» نام برده شده است. همچنین در تهران کاخ های زیادی تاکنون بر پا شده است که بیشتر آنها مربوط به دوران پهلوی و قاجار هستند.
در حال حاضر بسیاری از ساختمان ها و آپارتمان های تهران بر خلاف ظاهر، کیفیت ساخت و ساز پائینی دارند و از این روی به گفته بسیاری از کارشناسان، در صورت وقوع زلزله در تهران، بسیار پرتلفات خواهد بود. طی تحقیق مؤسسه علمی آلفرد وگنر آلمان تهران وارد لیست ده شهر خطرناک ترین شهرهای دنیا برای وقوع بلایای طبیعی شد. عامل اصلی ورود این شهر به لیست، قرار گرفتن روی گسل زلزله در عین وجود سازه های غیراستاندارد فراوان در سطح شهر و همین طور تراکم جمعیت بالا می باشد.
خیابان ها٬ میدان ها و محلات قدیمی: تهران قدیم از چهار محله تشکیل شده بود به نام های سنگلج، اودلاجان (عودلاجان)، بازار و چاله میدان. در زمان ناصرالدین شاه قاجار چندین محله تازه در تهران ساخته شد به نام های ارگ، چاله حصار، خانی آباد، قنات‌آباد، پاچنار، پامنار، گار ماشین، گود زنبورک خانه، صابون پزخانه، گود عرب ها و دروازه قزوین. خیابان ولیعصر طویل ترین خیابان ایران و و خاور میانه است.
جاذبه های گردشگری: در تهران و حومه، اماکن تاریخی مذهبی نظیر مساجد، کلیساها، کنیسه‌ها، و آتشکده های زرتشتیان قرار گرفته‌است. از جمله کاخ های معروف تهران می توان کاخ نیاوران، کوشک احمد شاهی، کاخ صاحبقرانیه، عمارت عثمانی و پل رومی، عمارت دارالفنون، حوض خانه باغ قدیم نگارستان، کاخ گلستان، کاخ مرمر و شمس‌العماره را نام برد. بیش از ۳۰ موزه در سطح شهر تهران به فعالیت مشغولند. موزه مردم‌شناسی تهران، موزه ملی یا ایران باستان، موزه فرش، موزه هنرهای معاصر، موزه آبگینه و سفال، موزه جواهرات ملی، موزه رضا عباسی از آن جمله هستند. دربند تهران نیز از مناطق محبوب تهران است.
آداب و رسوم: نوروز، حاجی فیروز، پنجک یا پنجه، آجیل مشکل گشا، مولودی خوانی، بازی بارون می آد جرجر، بازی جم جمک برگ خزون
رویدادهای مهم: انقلاب مشروطه، کنفرانس تهران، ملی شدن صنعت نفت، کودتای ۲۸ مرداد، انقلاب ۱۳۵۷ ایران،
افراد سرشناس: پرفسور مجید سمیعی، دکتر محمد مصدق ,…
محصولات: محصولات عمده این ناحیه را گندم، جو، یونجه، ذرت، گوجه فرنگی، خیار، سبزیجات، سیب زمینی، گیاهان علوفه‌ای، انگور، چغندر قند و پنبه تشکیل می دهد.
سوغاتی: انگور و کشمش شهریار، سبزی کوهی، دوغ دماوند و سوهان شهر ری،…
غذای محلی: محبوب ترین غذا در تهران چلوکباب است، غذاهای فوری غربی نیز طرفداران زیادی مخصوصاً در میان جوانان و کودکان دارند. هر قوم نیز غذاهای محلی خود را در این شهر دارد. غذاهای سنّتی ایرانی نظیر کشک بادمجان، آب گوشت، چلوکباب، میرزا قاسمی و غیره نیز از غذاهای رایج در تهران بشمار میرود. دمپختک و حلیم نیز طرفداران خاص خود را دارد.
صنایع دستی: دیوارنگاری در تهران نیز رایج است. بزرگترین تابلوی آبستره جهان نخستین اثر مدرن شهری بود که در روز بیست ودو بهمن یکهزار و سیصد و نود ویک در میدان انقلاب تهران رونمایی شد.
بهترین زمان بازدید: بهار و پاییز
مدت زمان لازم برای بازدید از این شهر: پنج روز
